Historia HIT Inne Język polski WOS Społeczeństwo

Antyukraińskie narracje w kontekście Powstania Warszawskiego

Wraz z nadchodzącymi obchodami 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w mediach społecznościowych pojawia się coraz więcej wpisów powielających antyukraińskie narracje w tym kontekście. Głównymi zarzutami komentujących jest rzekoma masowa współpraca Ukraińców z nazistami i mordowanie powstańców. Jednak czy zarzuty te są zasadne?

Narracja o tym, że Ukraińcy licznie pacyfikowali Powstanie Warszawskie i masowo mordowali powstańców jest manipulacją. Historycznie miała ona swoje źródło w strachu Polaków spowodowanym brutalnymi działaniami oddziałów ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu, w Galicji Wschodniej oraz na Lubelszczyźnie. Co więcej, ówcześni warszawiacy zwykli nazywać „Ukraińcami” wszystkich niemieckich żołnierzy wschodnich narodowości. W kontekście trwającej wojny w Ukrainie i uchodźców przebywających w Polsce narracja ta jest wykorzystywana do szerzenia nienawiści oraz pogłębiania nastrojów antyukraińskich. 

Sowiecka propaganda

Informacja o tym, że wielu obywateli Ukrainy walczyło po stronie nazistów prawdopodobnie pochodzi z artykułów publikowanych przez prasę Armii Krajowej. Była ona wielokrotnie wykorzystywana przez sowiecką propagandę, która chciała ukryć skalę kolaboracji żołnierzy rosyjskich z żołnierzami niemieckimi w tłumieniu Powstania Warszawskiego. 

Istotą propagandy było celowe zamienianie w użyciu nazwy armii ROA (Rosyjska Armia Wyzwoleńcza), w której jednostkach służyło wielu Ukraińców, z nazwą pułku szturmowego RONA (Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa), który składał się w większości z rosyjskich ochotników. To właśnie oddziały RONA pod dowództwem Bronisława Kaminskiego miały na sumieniu blisko 700 mordów na powstańcach i ludności cywilnej. Mimo że prawie wszyscy żołnierze RONA byli Rosjanami, ówcześni warszawiacy nazywali ich Ukraińcami, w wyniku fałszywego przeświadczenia bazującego na docierających do nich informacjach o masowych mordach dokonanych przez Ukraińską Armię Powstańczą na Wołyniu.  

Udział Ukraińców w tłumieniu powstania 

Innym powielanym mitem jest rzekomy udział w tłumieniu Powstania Warszawskiego oddziałów 14. Dywizji Grenadierów SS-Galizien (jednostki wojskowej utworzonej wiosną 1943 przez III Rzeszę z ukraińskich ochotników z Galicji). Jest to jednak niemożliwe, ponieważ w czerwcu 1944 r. po rozbiciu tej dywizji pod Brodami ocalałe oddziały zostały przetransportowane do Neuhammer (obecny Świętoszów) i nie mogły brać udziału w Powstaniu Warszawskim, które rozpoczęło się w sierpniu.

Warto zaznaczyć, że Ukraińcy niewątpliwie brali udział w Powstaniu Warszawskim po stronie nazistów – byli to chociażby policjanci wcześniej strzegący więzienia Pawiak. Jednak ich liczba jest znacznie mniejsza od tej, jaką sugeruje wiele wpisów w mediach społecznościowych. Celem powielania tej narracji jest pogłębianie podziałów między Polakami a uchodźcami z Ukrainy, którzy uciekli do Polski przed wojną.